Tranzyt dotyczy przewozu towarów z jednego miejsca do drugiego przez terytorium państwa trzeciego. Pełni bardzo istotną rolę w transporcie międzynarodowym, umożliwiając nawiązywanie współpracy i płynny przewóz towarów. Czym dokładnie jest tranzyt i co warto o nim wiedzieć?

Co to tranzyt?

Tranzyt to jeden z głównych elementów TSL – transportu, spedycji i logistyki. Polega na przewozie towarów z państwa A do państwa B przez terytorium państwa C. Umożliwiają go ujednolicone procedury i przepisy prawa. Tranzyt może przybierać różne formy. Wyróżnia się m.in.:

  • tranzyt morski,
  • tranzyt drogowy,
  • tranzyt kolejowy,
  • tranzyt lotniczy.

Podstawowym celem jest bezpieczne i efektywne przewożenie towarów. Tranzyt pozwala optymalizować proces dostawy, a jednocześnie ograniczyć koszty z nią związane. W literaturze wyróżnia się kilka rodzajów tranzytu, w tym tranzyt:

  • wewnętrzny,
  • zewnętrzny,
  • pośredni,
  • bezpośredni,
  • celny.

Transport tranzytowy wymaga dopełnienia szeregu formalności. Należy postępować zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego, ale również kraju docelowego.

Główne rodzaje tranzytu – wewnętrzny i zewnętrzny

Wiadomo już, co to tranzyt i jakie są jego podstawowe rodzaje. Warto omówić szerzej dwie podstawowe grupy, a więc tranzyt wewnętrzny oraz zewnętrzny. Definicja tranzytu wewnętrznego mówi, że jest to przewóz towarów w granicach jednego państwa. Niemniej jednak w ostatnich latach uległa ona modyfikacji, podając, że tranzytem wewnętrznym możemy też określać dostawę towarów do krajów mieszczących się w obszarze Unii Europejskiej.

Tymczasem tranzyt zewnętrzny odbywa się pomiędzy państwami, które nie należą do Unii. Taki podział ma związek między innymi z obowiązkiem dopełnienia różnego rodzaju formalności, w tym również celnych.

Tranzyt bezpośredni i pośredni

Inne kryterium podziału dotyczy nie krajów, a samej procedury dostawy. Pod tym kątem można wyróżnić tranzyt bezpośredni oraz pośredni. Tranzyt bezpośredni ma miejsce wtedy, gdy dostawa towarów odbywa się bez przerwy na składowanie czy przeładunek w kraju tranzytowym. Nie dochodzi też do zmiany środka transportu, a więc towar dostarczany jest bezpośrednio do kraju docelowego.

Czym innym jest tranzyt pośredni – w tym przypadku ładunek może być magazynowany w kraju tranzytowym, może dochodzić do jego przeładunku albo zmiany środka transportu, na przykład z samochodu ciężarowego na samolot.

Jakie dokumenty są wymagane podczas transportu tranzytowego?

Wymagane przepisami prawa dokumenty w transporcie tranzytowym zależą w dużej mierze od tego, w jaki sposób towar przemieszcza się do miejsca docelowego. Niemniej jednak można wyróżnić kilka podstawowych dokumentów, które każdy przewoźnik musi posiadać. Są to:

  • faktury handlowe,
  • packing list,
  • list przewozowy.

Dodatkowo do odprawy celnej konieczne będzie przedstawienie dokumentów:

  • SAD,
  • EUR 1,
  • T2L,
  • ISF 10+2.

Wybierając transport drogowy, należy wyposażyć się w dodatkową dokumentację. Jest to karnet TIR, który umożliwia szybsze przewożenie zaplombowanego ładunku, skracając procedury na przejściach granicznych. Kierowca powinien też posiadać karnet ATA, pozwalający uprościć procedury celne w krajach zrzeszonych w ATA. Bardzo istotne jest również zezwolenie EKMT, które umożliwia przeprowadzanie nieograniczonej liczby przewozów na terenie krajów zrzeszonych w EKMT.

Regulacje prawne

Nie byłoby transportu tranzytowego, gdyby nie obszerne regulacje prawne. Najważniejsze międzynarodowe umowy to:

  • Konwencja o wolności tranzytu – została ustanowiona w 1922 roku przez Ligę Narodów, a jej głównym założeniem było zniesienie opłat za tranzyt,
  • Konwencja o handlu tranzytowym krajów bez dostępu do morza – została opracowana przez UNCTAD i dotyczy w głównej mierze regulacji przepływu statków. Jest ona kluczowa zwłaszcza dla krajów bez dostępu do morza, dla których transport morski byłby utrudniony,
  • Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza – dokument określa obszary morskie i reguluje wszystkie rodzaje działalności morskiej.

Głównym celem umów międzynarodowych jest uproszczenie procedur związanych z tranzytem. Dzięki nim procedura dostawy przebiega sprawniej, jednocześnie pozwalają zoptymalizować koszty. Dziedziny regulujące transport tranzytowy dotyczą:

  • prawa celnego – reguluje kwestie dotyczące opłat celnych, dokumentacji czy procedur odprawy,
  • prawa międzynarodowego – na przykład Konwencja CMR czy TIR,
  • prawa transportowego – reguluje kwestie związane m.in. z zabezpieczeniem ładunku czy rejestracji pojazdów,
  • prawa bezpieczeństwa i ochrony – na przykład w zakresie ochrony przed terroryzmem, monitorowania i zabezpieczania przesyłek.

Najważniejsze procedury tranzytowe obowiązujące w Polsce

Rodzaj zastosowanych procedur tranzytowych zależy od kraju docelowego oraz tranzytowego. Państwa należące do Unii Europejskiej, w tym Polska, stosują procedurę EFTA. Każdemu ładunkowi zostaje nadany unikatowy numer MRW, który umożliwia jego identyfikację. Kolejną ważną procedurą jest TIR – pozwala ona uprościć formalności i ograniczyć opłaty celne. Obowiązuje nie tylko w UE, ale również na bliskim wschodzie oraz w niektórych krajach Afryki. Na uwagę zasługuje też konwencja CMR, która ujednolica dokumentację transportową. Dzięki temu nadawca, przewoźnik i odbiorca dysponują takim samym wzorem listu przewozowego, który zawiera niezbędne dane identyfikacyjne.

Czym jest magazyn tranzytowy?

Magazyn tranzytowy to inaczej miejsce przeładunkowe, w którym przez wyznaczony czas przechowywany będzie transportowany ładunek. Obiekt ten musi być przystosowany do sprawnych przyjęć, rozładunków i załadunków. Jego specyfikacja zależy w dużej mierze od tego, jakiego typu towary są w nim przechowywane. Magazyn tranzytowy służy wyłącznie do krótkoterminowego składowania – nie są w nim przeprowadzane inne czynności logistyczne.

Korzystanie z tego rodzaju obiektu pozwala ograniczyć koszty i zoptymalizować proces dostawy do miejsca docelowego. Wiele firm produkcyjnych, handlowych czy logistycznych posiada własne magazyny tranzytowe, które najczęściej ulokowane są w miejscach strategicznych, pozwalających na efektywne planowanie tras.